Αθήνα, 16 Απριλίου 2024

Παρέμβαση Μάξιμου Χαρακόπουλου

στην Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Ελληνισμού της Διασποράς της Βουλής,

με θέμα ημερήσιας διάταξης:

«Ο ελληνισμός της Ουκρανίας: παρελθόν, παρόν, μέλλον»

Ευχαριστώ κύριε Πρόεδρε.

Επιτρέψτε μου στην αρχή μια παρατήρηση για να μη δημιουργούνται λανθασμένες ιστορικές εντυπώσεις. Οι μουσουλμάνοι της δυτικής Θράκης, της Ροδόπης και της Ξάνθης, εξαιρέθηκαν από την ανταλλαγή των πληθυσμών με βάση τη συνθήκη της Λωζάνης. Επειδή ήταν ατυχές το παράδειγμα, το μνημονεύω.

Να σας συγχαρώ για την πρωτοβουλία, κύριε Πρόεδρε, της σημερινής συνεδρίασης και να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τους διπλωμάτες και κυρίως τους εκπροσώπους της ομογένειας για την ενημέρωσή τους, την ενημέρωση που παρέχουν στην Επιτροπή μας. Ιδιαιτέρως να καλωσορίσω στην Επιτροπή και να την ευχαριστήσω για τους αγώνες της για πολλές δεκαετίες για τον Ελληνισμό της Ουκρανίας, την εμβληματική Πρόεδρο των Ελλήνων της Ουκρανίας, την Αλεξάνδρα Προτσένκο.

Είναι πολύ χρήσιμη η σημερινή συνεδρίαση γιατί μας υπενθυμίζει τους ισχυρούς δεσμούς του ελληνισμού με την Ουκρανία, αλλά και το χρέος που έχουμε σήμερα να σταθούμε με κάθε τρόπο στο πολύπαθο αυτό κομμάτι του ελληνισμού. Γιατί, όπως και εσείς είπατε εισαγωγικά, κύριε Πρόεδρε, ο ελληνισμός της Ουκρανίας έχει ένα μακρύ και πλούσιο ιστορικό παρελθόν. Οι αποικίες των αρχαίων Ελλήνων, στις βόρειες ακτές του Εύξεινου Πόντου και ιδιαίτερα στην Κριμαϊκή χερσόνησο, διαδραμάτιζαν πάντοτε τον ρόλο του κόμβου των σχέσεων του ελληνικού κόσμου με τους λαούς της βόρειας ενδοχώρας.

Αυτό συνετέλεσε μέσα στους αιώνες όχι μόνο στη δημιουργία δρόμων οικονομικής συνεργασίας, αλλά και ουσιαστικής πολιτιστικής και πνευματικής επιρροής. Τούτο διατηρήθηκε και ενισχύθηκε ιδιαίτερα στα χρόνια του Βυζαντίου. Δεν ήταν τυχαία, άλλωστε η βάφτιση του πρίγκιπα Βλαδίμηρου του Κιέβου στη Χερσώνα, πόλη προπύργιο του ελληνικού πολιτισμού ανά τους αιώνες. Ούτε βεβαίως ότι, η τελευταία ελεύθερη ελληνική κρατική οντότητα υπήρξε το, σε πολλούς από εμάς άγνωστο, πριγκιπάτο της Θεοδωρούς και  Παραθαλάσσιας στη χερσόνησο της Κριμαίας που κατελήφθη από τους Τούρκους το 1475, λίγα χρόνια μετά την πτώση της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας με την οποία είχε ιδιαίτερους δεσμούς.

 Η ελληνική παρουσία στην Ουκρανία συνεχίστηκε αδιάλειπτη και κατά την περίοδο που ακολούθησε την πτώση της βυζαντινής αυτοκρατορίας, ιδιαιτέρως μέσω του οικουμενικού  μας πατριαρχείου αλλά και άλλων πρεσβυγενών  πατριαρχείων.  Όπως, επίσης και με την εγκατάσταση πολλών Ελλήνων στις περιοχές της Ουκρανίας ιδιαίτερα κατά τον 19ο αιώνα, όταν πόλεις όπως η Οδησσός καθίστανται κέντρα του παροικιακού ελληνισμού και εστίες της προεπαναστατικής δράσης του υπόδουλου ελληνισμού. Μια παρουσία που συνεχίστηκε και στα κατοπινά χρόνια όπως αποδεικνύουν πολλοί επιφανείς Έλληνες της Ουκρανίας. Αναφέρω για παράδειγμα τον, επί πολλά χρόνια δήμαρχο Οδησσού, Γρηγόριο Μαρασλή.

 Ωστόσο, ο Ελληνισμός  στα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης υπέστη απηνείς  διώξεις και αυτό δεν πρέπει να το λησμονούμε. Ιδιαιτέρως, υπέφερε ο Ελληνισμός της Αζοφικής ο οποίος υπήρξε όπως ειπώθηκε, το αποτέλεσμα της μεταφοράς των Ελλήνων της Κριμαίας κατά τα τέλη του 18ου αιώνα. Οι διώξεις αυτές είχαν ως στόχο την απώλεια της ελληνικής εθνικής συνείδησης, η οποία είχε διατηρηθεί αλώβητη ανά τους αιώνες, αν και οι άνθρωποι αυτοί ήταν μακριά από το ελληνικό εθνικό κέντρο και παρά το ότι, μεγάλο μέρος τους μιλούσε την ταταρική γλώσσα. Ωστόσο, η ορθόδοξη πίστη και εκεί, όπως και στα μέρη των παππούδων μου στην Καππαδοκία, είχε κάνει το θαύμα της.

Η μετασοβιετική περίοδος μας γέμισε με αισιοδοξία ότι αυτό το ξεχασμένο τμήμα του Ελληνισμού θα έβρισκε τον δρόμο για την ανάπτυξη. Ωστόσο, τα γεγονότα που ακολούθησαν διέψευσαν αυτές τις προσδοκίες. Τα χρόνια εκείνα έγινε δυνατή η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, η μελέτη των παραδόσεων και της ιστορίας των Μαριουπολιτών, η έλευση πολλών νέων από την περιοχή στην Ελλάδα για σπουδές.

Οι προοπτικές φάνταζαν ευοίωνες έπειτα από πολλές δεκαετίες. Δυστυχώς, όμως, τα δεινά επανέκαμψαν με τη μορφή του πολέμου, ήδη, από το 2014, με την προσάρτηση της Κριμαίας και με την ευθεία ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022.

Ο Ελληνισμός της Αζοφικής βρέθηκε, ακριβώς, στο μάτι του κυκλώνα. Υπέστη τις φρικτές συνέπειες των βομβαρδισμών, της καταστροφής και των εκκαθαρίσεων. Χωρίς αμφιβολία σήμερα βρίσκεται ίσως στην πιο κρίσιμη στιγμή της μακραίωνης ιστορίας του. Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει ποιο θα είναι το μέλλον του, τουλάχιστον, στα ιστορικά του εδάφη, στη Μαριούπολη και σε πολλά χωριά βορείως της Αζοφικής, καθώς οι περιοχές αυτές βρίσκονται υπό ρωσική κατοχή. Η μοίρα του είναι οπωσδήποτε συνυφασμένη με την εξέλιξη του πολέμου από την προοπτική της Ουκρανίας, να απελευθερώσει τα κατεχόμενα εδάφη της, να αποκαταστήσει το διεθνές δίκαιο.

Άκουσα, ομολογώ, με θλίψη την ενημέρωση από τον Πρόεδρο της Ομοσπονδίας των Ελληνικών Συλλόγων, τον κ. Μαχσμά, για τη δημογραφική αλλοίωση του πληθυσμού της Μαριούπολης, τον εποικισμό με πληθυσμούς από τη ρωσική ενδοχώρα και την εξώθηση των Ελλήνων εκτός αυτής, όπως επίσης και τη συστηματική αλλοίωση των τοπωνυμίων, με αλλαγές των ονομασιών που παρέπεμπαν στην Ελλάδα και στο ελληνικό παρελθόν, με ονομασίες που επαναφέρουν σοβιετικές μνήμες.

Χρέος μας ως Ελλάδα είναι αυτές τις δύσκολες στιγμές, να σταθούμε δίπλα στους συμπατριώτες μας, με κάθε τρόπο, με κάθε αρωγή που μπορούμε να προσφέρουμε. Όσο περνάει από το χέρι μας, δεν πρέπει να επιτρέψουμε να μιλούμε σε λίγα χρόνια για άλλη μια αλησμόνητη πατρίδα.

Γι’ αυτό και πιστεύω και κατακλείω με αυτή την παρατήρηση την τοποθέτησή μου, ότι ως Ελληνική πολιτεία θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι για την επόμενη μέρα μετά τον πόλεμο, για να στηρίξουμε την ανασυγκρότηση των ελληνικών κοινοτήτων, αλλά και την ελληνομάθεια στην περιοχή, την αξία, της οποίας όλοι αντιλαμβανόμαστε.

Νομίζω ότι το συμπέρασμα μέχρι τούδε της συνεδρίασής μας το είπε στην αρχή της τοποθέτησής της η Πρόεδρος των Ελλήνων της Ουκρανίας, κυρία Αλεξάνδρα Προτσένκο – Πιτσατζή, η οποία, είπε «Χρέος μας είναι να κάνουμε τη ζωή καλύτερη εδώ στην Ουκρανία και όχι να έρθουν όλοι οι Έλληνες της Ουκρανίας στην Ελλάδα». Αυτό, νομίζω είναι το συμπέρασμα μέχρι τούδε, τουλάχιστον, όπως εγώ το εκλαμβάνω, της ιδιαίτερα χρήσιμης σημερινής συνεδρίασης.

Σας ευχαριστώ.

Μπορείτε να παρακολουθήσετε την παρέμβαση του κ. Χαρακόπουλου στην ηλεκτρονική διεύθυνση: https://youtu.be/uiyVVhXfbfc